Mononukleoza jest chorobą zakaźną, która atakuje najczęściej młode organizmy, czyli dzieci i młodzież. Jej nazwa pochodzi z łacińskiego Mononucleosis infectiosa. Powszechnie znana jest również pod innymi nazwami, takimi jak choroba Pfeiffera, gorączka gruczołowa, angina monocytowa, lub choroba pocałunków. Ostatnia nazwa wynika zapewne z możliwość zakażenia się mononukleozą poprzez ślinę. Niemniej zakażenie może nastąpić również w inny sposób, na przykład drogą kropelkową.
Za wystąpienie przedmiotowej choroby odpowiedzialny jest jeden z najczęściej atakujących ludzi wirus Epsteina – Barra (EBV) należący do grupy opryszczkowych. Jego nosicielstwo jest powszechne, bowiem u większości osób dorosłych stwierdza się przeciwciała świadczące o kontakcie z EBV. Wirus ten atakuje głównie komórki nabłonka błony śluzowej nosa, gardła i uszu, migdałki podniebienne oraz limfocyty B. We wczesnej fazie choroby objawy mononukleozy zakaźnej przypominają objawy typowej grypy, świnki lub anginy. Podobieństwo to jest nierzadko powodem mylenia tych chorób i utrudnia właściwe zdiagnozowanie. W większości przypadków, lekarz rozpoznaje chorobę w oparciu o podstawowe badanie chorego, tym niemniej w celu potwierdzenia diagnozy, sugeruje się przeprowadzenie dodatkowych badań laboratoryjnych.
W przypadku zakażenia mononukleozą, w obrazie morfologicznym krwi zauważa się znaczny wzrost liczby białych krwinek z przewagą limfocytów. Dodatkowo, rozpoznanie mononukleozy możliwe jest poprzez wykonanie kolejnego badania na obecność przeciwciał heterofilnych, jakie pojawiają się w ludzkim organizmie w czasie zakażenia wirusem EBV, które jednakże nie zwalczają wirusa i tym samym nie chronią człowieka przed dalszym rozwojem choroby. W przypadku pojawienia się wątpliwości co do zakażenia mononukleozą, ostatecznym i jednocześnie bardzo dokładnym badaniem, dającym stuprocentową pewność, jest badanie krwi na obecność swoistych przeciwciał przeciwko wirusowi Epsteina – Barra.